Akademisyenlerde İş Stresinin Yeme Davranışına ve Uyku Kalitesine Etkisi

The Effect of Job Stress on Eating Behavior and Sleep Quality in Academicians

Ezgi Samar¹ Cansu Yılmaz²

*Correspondence: Ezgi SAMAR, Artvin Çoruh Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi

¹ Artvin Çoruh Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi, ezgi@artvin.edu.tr Orcid: 0000-0002-9376-9307
² Artvin Çoruh Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi, cnsyll0@gmail.com Orcid:0009-0002-6583-4674

Doi:

https://doi.org/10.5281/zenodo.17590427

https://www.ijoss.org/Archive/issue2-volume2/ijoss-Volume2-issue2-11.pdf

Download Full Text

Received / Gönderim: 28.05.2025 Accepted / Kabul: 29.06.2025 Published / Yayın: 30.06.2025

Öz

Çalışmada akademisyenlerde iş stresinin yeme davranışı ve uyku kalitesine etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmaya Artvin Çoruh Üniversitesinde görev yapan 155 gönüllü akademisyen katılmıştır. Araştırmada, katılımcıların demografik özelliklerini belirlemek amacıyla “Kişisel Bilgi Formu” ile birlikte, “Yetişkin Yeme Davranışı Ölçeği”, “Pittsburgh Uyku Kalite İndeksi ” ve “İş Stresi Ölçeği” kullanılmıştır. Katılımcılardan elde edilen veriler istatistiksel analizler için normallik analizine tabi tutulmuş ve burada değişkenler ilişkin çarpıklık ve basıklık değerleri kontrol edilmiştir. Normal dağılıma uygun veriler bağımsız gruplar t-testi, tek yönlü varyans (ANOVA) analizi, Pearson korelasyon ve Regresyon tekniği kullanılarak analiz edilmiş olup, anlamlılık düzeyi p<,05 olarak kabul edilmiştir.  Akademisyenlerin iş stresi, yeme davranışı ve uyku kalitesi düzeyleri arasında anlamlı ilişkiler bulunduğunu göstermektedir. Cinsiyete göre yapılan karşılaştırmalarda kadın akademisyenlerin iş stresi puanlarının erkeklere kıyasla anlamlı düzeyde yüksek olduğu belirlenmiştir. Yaş ve deneyim değişkenleri incelendiğinde, yaş ve akademik deneyim arttıkça iş stresinin azaldığı; özellikle 1–10 yıl arası deneyime sahip akademisyenlerde stres düzeyinin daha yüksek olduğu saptanmıştır. Akademik unvan değişkenine göre ise anlamlı bir fark görülmemiştir. Yeme davranışına ilişkin bulgular, kadın katılımcıların tokluk hissi ve duygusal aşırı yeme puanlarının erkeklerden anlamlı derecede yüksek olduğunu, diğer alt boyutlarda ise cinsiyete bağlı fark bulunmadığını ortaya koymuştur. Deneyim açısından yalnızca açlık alt boyutunda anlamlı bir fark saptanmış, 6–10 yıl arası deneyime sahip katılımcıların açlık puanlarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Uyku kalitesi açısından, yaş ve akademik unvan değişkenlerinde anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Yaş arttıkça uyku kalitesi puanlarının iyileştiği, ayrıca araştırma ve öğretim görevlilerinin uyku kalitesi puanlarının üst unvan gruplarına göre anlamlı düzeyde yüksek olduğu belirlenmiştir. Korelasyon analizleri, iş stresi ile yeme davranışı arasında anlamlı bir ilişki olmadığını, ancak iş stresi ile uyku kalitesi arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişki bulunduğunu göstermiştir. Regresyon analizi sonucunda iş stresinin uyku kalitesini anlamlı biçimde yordadığı ve uyku kalitesine ilişkin varyansın yaklaşık %7’sinin iş stresi tarafından açıklandığı tespit edilmiştir. Akademisyenlerde cinsiyet, yaş ve mesleki deneyim değişkenlerinin iş stresi üzerinde etkili olduğu; iş stresi düzeyinin artmasının uyku kalitesi üzerinde olumsuz etki yarattığı söylenebilir. Bu doğrultuda kurumlarda stres yönetimi, iş-yaşam dengesi ve psikolojik destek programlarının güçlendirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Akademisyen, İş stresi, Yeme davranışı, Uyku kalitesi

Abstract

This study aimed to examine the effect of job stress on eating behaviour and sleep quality among academicians. The study consisted of 155 volunteer academicians from Artvin Çoruh University. The “Personal Information Form” was used to determine the demographic characteristics of the participants, along with the “Adult Eating Behaviour Scale”, the “Pittsburgh Sleep Quality Index” and the “Job Stress Scale”. The data obtained from the participants were examined for normality for statistical analysis, and the skewness and kurtosis values of the variables were controlled. The data that showed normal distribution, and analysed using the independent groups t-test, one-way analysis of variance (ANOVA), Pearson correlation, and regression technique, and the significance level was accepted as p<.05. The results indicate significant correlations between academics’ job stress, eating behaviour, and sleep quality levels. Comparisons by gender revealed that female academics’ job stress scores were significantly higher than their male colleagues. When examining age and experience variables, it was found that job stress decreased with increasing age and academic experience; stress levels were particularly higher among academics with 1–10 years of experience. No significant difference was observed based on academic title variable. Regarding eating behaviour, the results revealed that female participants’ feeling of fullness and emotional overeating scores were significantly higher than males, while no gender-related differences were found in other sub-dimensions. In terms of experience, a significant difference was only found in the hunger sub-dimension, with participants with 6–10 years of experience having higher hunger scores. In terms of sleep quality, significant differences were found in the variables of age and academic title. It was determined that sleep quality scores improved with age and that the sleep quality scores of Research Assistants and Assistant Professors were significantly higher than higher title groups. Correlation analyses showed that there was no significant relationship between job stress and eating behaviour, but that there was a positive and significant relationship between job stress and sleep quality. Regression analysis revealed that job stress significantly predicted sleep quality and accounted for approximately 7% of the variance in sleep quality. It can be stated that gender, age and professional experience variables among academicians have an effect on job stress; an increase in job stress levels has a negative impact on sleep quality. In this regard, it is recommended that stress management, work-life balance and psychological support programmes be strengthened within institutions.

Keywords: Academician, academics’ job stress, eating behaviour, sleep quality

APA 7 Citation

Samar, E., & Yılmaz, C. (2025). The Effect of Job Stress on Eating Behavior and Sleep Quality in Academicians.International Journal of Health, Exercise, and Sport Sciences (IJOSS), 2(2), 110–127.  https://www.ijoss.org/Archive/issue2-volume2/ijoss-Volume2-issue2-11.pdf

References / Kaynaklar

• Ağargün, M. Y., Kara, H. & Anlar, O. (1996). Pittsburgh uyku kalitesi indeksi’nin geçerliği ve güvenirliği, Türk Psikiyatri Dergisi, 7, 107–115.
• Akçay, N.İ., Awode, A., Sohail, M., Baybar, Y., Alweithi, K., Alilou, M.M., & Güran, M. (2018). Sleeping Disorders and Anxiety in Academicians: A Comparative Analysis. Journal of Turkish Sleep Medicine,5, 86-90.
• Akıl, Ö. (2025). Akademisyenlerin Uzaktan Eğitim Sürecinde Mesleki Yabancılaşma Durumunun Dijital Dönüşüm Bağlamında Değerlendirmesi [Doktora tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Aktaş-Mavili A. (2001). Bir kamu kuruluşunun üst düzey yöneticilerinin iş stresi ve kişilik özellikleri, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 56-4.
• Alpat, İ. (2021). Akademisyenlerde Kronotip Özelliklerin Belirlenmesi, Uyku Kalitesi Ve Beslenme Durumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi [Yüksek lisans tezi, Sağlık Bilimleri Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Aytaç S. (2006). Çalışanların işlerine ilişkin duygularının stres üzerindeki etkisi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Prof. Dr. Toker Dereli’ye Armağan, 55 (1), 833-851.
• Bakır, B., & Çalapkorur, S. (2020). Akademisyenlerin Uyku Süresi ve Kalitesinin Beslenme Durumlarına Etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 48, 58-67.
• Baysal, A., Aksoy, M., Besler, H. T., Bozkurt, N., Keçecioğlu, S., Merdol, T., & Yıldız, E. (2008). Diyet el kitabı,. 5. baskı, Ankara, Hatipoğlu Yayınevi, 67-143.
• Benli, D. (2025). Psikolojik Dayanıklılığın İşten Ayrılma Niyeti Ve Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisi: İstanbul İlinde Vakıf Üniversitelerinde Çalışan Akademisyenler Üzerine Bir Araştırma [Yüksek lisans tezi, İstanbul Gedik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Budak, G., & Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği Etkileyen Örgütsel Faktörlerin Analizine İlişkin Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama, D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, 20(2), 95-108.
• Buysse, D. J., Hall, M. L., Strollo, P. J., Kamarck, T. W., Owens, J., Lee, L., Reis, S. E., & Matthews, K. A. (2002). Relationships between the Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI), Epworth Sleepiness Scale (ESS), and clinical/polysomnographic measures in a community sample. Journal of Clinical Sleep Medicine: JCSM: Official Publication of the American Academy of Sleep Medicine, 4(6), 563–571.
• Crispim, C. A., Zimberg, I.Z.,  Reis, B.G., Diniz, R.M., Tufi, S., &  Mello, M.T.  (2007). Relationship between food intake and sleep pattern in healthy individuals. Journal of Sleep Research, 659-664.
• Çakır, Y. (2017). İş Stresinin Beslenme Durumu, Yeme Davranışı, Yaşam Doyumu Ve Antropometrik Ölçümler İle İlişkisi: Akademisyen Örneği [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Çakır, Z., & Coşkuntürk, O. S. (2022). Beden eğitimi ve spor yüksekokulunda öğrenim gören öğrencilerin sporcu beslenme bilgi düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Ulusal Spor Bilimleri Dergisi, 6(2), 105-118.https://doi.org/10.30769/usbd.1210763
• Çakır, Z., & Erbaş, Ü. (2021). Spor bilimlerinde okuyan öğrencilerin sporcu uyku davranış tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(2), 593-604.https://dergipark.org.tr/en/pub/intjces/issue/67938/1032452
• Doğrul, G., & Tekeli, S. (2010). İş yaşam dengesi ve örgütsel sonuçlar üzerindeki etkileri, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11-18.
• Dzierzewski, J. M.,  & Dautovich, N.D. (2018). Who cares abourt sleep in older adults.Clinical Gerontologist, 109-112.
• Ekin, Ö. (2022). Koronavirüs (Covıd-19) Salgınının Akademisyenlerin Beslenme Alışkanlıkları Ve Stres Düzeyleri Üzerine Etkisi: Bitlis Eren Üniversitesi Örneği [Yüksek lisans tezi, Bitlis Eren Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• George,D.,& Mallery,P. (2019). IBM SPSS statistics 26 step by step: A simple quide and reference (sixteenth edition). Routledge , New York, NY 10017. 114-115.
• Göktaş, S. (2025). Akademisyenlerin Beslenme Bilgi Düzeyleri Ve Yeme Farkındalıkları Arasındaki İlişki [Yüksek lisans tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Hunot, C., Fildes, A., Croker, H., Llewellyn, C. H., Wardle, J., & Beeken, R. J. (2016). Appetitive traits and relationships with BMI in adults: Development of the Adult Eating Behaviour Questionnaire. Appetite, 105, 356-363.
• Karaca, S. (2024). Spor Bilimleri Fakültelerinde Görev Alan Akademisyenlerin Pandemi Döneminde Mesleki Motivasyonlarının İncelenmesi [Yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Karagöz, Y. (2017). SPSS ve AMOS uygulamalı nitel-nicel-karma bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği (1. Baskı). İstanbul: Nobel Kitabevi.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi, 11. baskı, Ankara, Nobel Yayınevi. 22, 97-98.
• Karen A. Scott, Susan J. Melhorn, & Randall R. Sakai,(2012).  Effects of Chronic Social Stress on Obesity, Curr Obes Rep.,1(1), 16–25. doi: 10.1007/s13679-011-0006-3.
•  Khaled,K.,  Tsofliou, F., Hundley, V., Helmreich, R., &  Almilaji O. (2020). Perceived stress and diet quality in women of reproductive age: a systematic review and meta-analysis, Nutrients Journal, 19-92.
• Kurt, C., Pekünlü, E., Atalağ, O., & Çatıkkaş, F. (2010). Tam ve kısmi uyku yoksunluğunda performans. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 5(2), 70-76.https://dergipark.org.tr/en/pub/cbubesbd/issue/32231/357799
• Magee, C. A., Huang, X. F., Iverson, D. C., & Caputi, P. (2010). Sleep patterns and obesity. Sleep Health Journal. doi:10.1155/2010/821710.
• Sert, A. (2025). Akademisyenlerin iş yerindeki mutluluklarının eş zamanlı / paralel karma yöntemler araştırması ile incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi].Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Sivaraman, B. (2016). Work life balance among academicians. International Journal of Research in Business Studies, 102-114.Tokur, E. (2024). Akademisyenlerin Serbest Zaman Etkinliklerine Katılım Durumlarının İş Doyumu Üzerine Etkisi [Yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Topcu, B. (2024). Akademisyenlerin Diyabet Riski Ve Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutumlarının İncelenmesi [Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Yel, K., Şencan, D., Güzel, S., & Erkılıç, A. O. (2024). Physical activity, nutrition, and healthy living. International Journal of Health, Exercise, and Sport Sciences (IJOSS), 1(3), 15-28. https://www.ijoss.org/Archive/ijoss-Volume1-issue3-02.pdf
• Yu, H., Park, J. & Hyun, S.S.  (2021). Impacts of the COVID-19 pandemic on employees’ work stress, well-being, mental health, organizational citizenship behavior, and employee-customer identification,  Journal of Hospitality Marketing and Management,529-548.
• Yücel, M., Karaibrahimoğlu, A., & Orhan, H. (2022), Yetişkin yeme davranışı ölçeği: Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Avrasya Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(2), 59-67.